پس از کسروی تا سالها بحث درباره‌ی فرهنگ مسکوت ماند. در نیمه‌‌ی دوم دهه‌ی بیست و اوایل دهه‌ی سی التهابها و تنشهای سیاسی، فرصتی برای پرداختن به مقوله‌ی فرهنگ به صاحب نظران نمی‌داد. در ادامه‌ی دهه‌ی سی هم خفقان ناشی از کودتای بیست و هشت مرداد چنان دهانها را بسته و قلمها را شکسته و...

شد باز ماه آذر
ماهی که عشق قلب مرا کرد زیرو رو
آن سرکش جنون‌زده را کرد رام خود
ماهی که خاطرات مرا سرخ ثبت کرد
...

همه‌ی رفقایی که عصرهای شنبه در کافه قنادی ری، واقع در لاله‌زار، دور هم جمع می‌شدند و با هم بحثهای داغ هنری- ادبی می‌کردند یا می‌گفتند و می‌خندیدند، و شیرینی تر با شیرکاکائوی داغ می‌خوردند، و آن شنبه‌ی چهارده آذر سال سی و دو هم، به روال گذشته، دور هم جمع شده بودند و...

نسیم که شروع شد یکدفعه حس کردم سایه‌ای نرم لغزید رویم. انگار داشت نوازشم می‌کرد. چشم باز کردم. خودش بود. روبه‌رویم ایستاده بود. با لبخندی پر از لطف و طراوت. توی چشمهایش نگاه کردم. نگاهش براق بود، آنقدر براق که برقش چشم را می‌زد. چشمم سیاهی رفت...

در چشم‌انداز تابلوهای شعر نیما یوشیج رنگهای سیاه و سفید جایگاهی چشم‌گیر و نقشی پررنگ دارند که توجه بیننده را به خود جلب می‌کند. سیاهیها و سفیدیها، گاه هر یک به تنهایی و گاه در کنار هم، و گاه به صورت درهم- به رنگ ابلق- در جای جای بعضی از این تابلوها به چشم می‌خورد...

در قرنطینه غریبانه به تنهایی می‌اندیشم
و به رنجی که بشر می‌برد از غربت زجرآور خود
در قرنطینه چه تنها هستم!
...

در چهار کیلومتری شمال خاور کوچصفهانِ رشت دهی‌ست خوش آب و هوا، با شالیزارهای سرسبز، به نام گیلوا. سر یک دوراهی نزدیک ده که یک راهش به ده و راه دیگرش به جنگل می‌رود، درخت تنومند بالابلندی‌ست دوشاخه که شاخه‌های ستبرش چنان به هم چسبیده‌اند که اگر از فاصله سه چهار متری به آن نگاه کنی متوجه دوشاخه بودنش نمی‌شوی...

ای دختری که قلب تو پر بود از امید
دردا که داس جهل گلوی تو را برید
داس تعصبات کهن‌سال و دیرپا
داسی نماد کهنه‌ی بی‌رحمی و جفا.
...

در دوران معاصر، نخستین اندیشمند ایرانی که در یک جزوه‌ی حدود پنجاه صفحه‌ای به موضوع فرهنگ پرداخته و تعریف خود را از فرهنگ و دیدگاه انتقادی خود را از آن‌چه به نام فرهنگ در جامعه شناخته و آموخته می‌شده، به تفصیل بیان کرده، احمد کسروی است...

یاد دلگشای تو، سیاوش عزیز
شب‌چراغ خاطر من است
شب‌چراغ قلب بی‌امان و سخت در نبرد با سیاهی شبانه‌ام
چهره‌ی همیشه خنده بر لبت نمی‌رود ز خاطرم
...