این پرسش که "آفرینش ادبی باید بر مبنای سنت‌گرایی باشد یا نوگرایی؟" یکی از پرسشهای اساسی حوزه‌ی نظری ادبیات است. آفرینشگر ادبیات در جهانی زاده می‌شود که سرشار از آفریده‌های ادبی گوناگونی‌ست که همگی پیش از او آفریده شده‌اند. پیوند او با زندگی، تنها پیوندی ساده با رویدادهای تصادفی و ازهم‌گسسته‌ی این‌جا و آن‌جا نیست...

هوم (هومه= هوم‌یزد= هوم‌ایزد) نام ایزدی‌ست که در اوستا به عنوان پسر اهورامزدا و موبدایزد و جان و روح و نگهبان گیاه مقدسی به همین نام معرفی شده و "یشت" (سرود) بیستم از "یشتها" (یکی از بخشهای پنج‌گانه‌ی اوستا)- به نام "هوم‌یشت"- به نیایش و ستایش او اختصاص دارد. در اوستای جدید، در یسناهای نهم و دهم و یازدهم، هوم‌ایزد ستایش شده و درباره‌اش این توصیفها بیان شده...

یلدا برگرفته از واژه‌ای سریانی به معنی "میلاد" است. ایرانیان باستان این شب را شب تولد ایزد مهر (میترا) می‌پنداشتند، به همین سبب در این شب جشن می‌گرفتند و گرد آتش جمع می‌شدند و شادمانه رقص و پای‌کوبی می‌کردند، آن‌گاه خوانی رنگین می‌گستردند و "مَیَزد" نثار می‌کردند و آن  خوراکی بود آیینی مانند گوشت، نان، شیرینی، حلوا...

واژه‌ی سده از واژه‌‌ی پهلوی "سدک" گرفته شده و منسوب به عدد سد (صد) است. جشن سده جشنی‌ست که در بهمن‌روز از ماه بهمن (شب دهم بهمن) با برافروختن آتش، طی مراسمی ویژه، برگزار می‌شود. درباره‌ی ریشه‌ی نام این جشن، روایتهای گوناگونی وجود دارد. از جمله گفته شده که چون از این روز تا نوروز، در مجموع، صد شب و روز فاصله است، این شب، شب سده نامیده شده است...

مهر(= میثره = میترا) ایزدی نام‌دار و یکی از ایزدان بسیار محبوب و ستوده‌ی قومها و ملتهای گوناگون در دوره‌های مختلف بوده و پرستشش در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند رواج داشته است و هزاران سال سابقه دارد. آیینهای کهن این پرستش کیش باستانی مهرپرستی یا میترائیسم را پدید آورده است. مهر هنوز مورد احترام زردشتیان است...

به روایت شاهنامه که متکی بر روایت خداینامک و دیگر متنهای موجود به زبان پهلوی در زمان فردوسی است، بنیان‌گذار نوروز جمشید- شاهنشاه پیشدادی- بوده است. فردوسی در این باره در شاهنامه چنین سروده است...

ایرانیان باستان جهان را همانند بشقابی گرد و هموار می‌پنداشتند. پنداشت آنها این بود که آسمان گوهری سخت و جامد دارد و مثل صخره‌ای از الماس شفاف است که جهان را هم‌چون پوسته‌ای در بر گرفته. به تعبیر دیگر آسمان مثل پوسته‌ی تخم مرغ است و جهان مثل سفیده و زرده‌ی تخم‌مرغ، درون آن قرار دارد...

واژه‌ی "آتش" در اوستا به صورت "اتر"، در زبان پهلوی به صورت "آتور" و "آتر" و "آتش"، در زبان پارسی به صورت "آذر" و "آدر"، و در گویشهای گوناگونش به صورتهای "آتیش"، "آدیش"، "تش" و شکلهای نزدیک به این صورتها تلفظ و ثبت و ضبط شده است. ریشه‌ی این کلمه در زبان سانسکریت "آدری" و مفهومش زبانه و شعله‌ی آتش بوده و ...

گویا تقدیر تاریخ فلسفه این است که فیلسوفان بزرگش نه تنها راه‌گشای راههای نامکشوف و نوگشوده بر رهروانشان باشند، راه‌بند و راه‌گیر دیگر راههای پیشتر‌گشوده هم باشند، و در کنار راههایی که با نوآوریها و اندیشه‌های بدیع خود می‌گشایند، راههایی را هم با دگمها و جمودفکری‌ها و انحرافهای بینشی خود ببندند. اینان اگرچه در بعضی از مسیرها، تاریخ فلسفه را دهه‌ها و سده‌ها پیش برده‌اند ولی...

علی‌نقی وزیری در موسیقی نوین ایرانی همان نقش و مقامی را دارد که نیما یوشیج در شعر نوین فارسی دارد و هریک بنیان‌گذار راه و رسم نوینی در هنر خود بوده‌اند و از این نظر تشابه زیادی با هم دارند. هردو مانند هم سختی بسیار کشیده و رنج فراوان برده و جانانه با سنت‌گرایان متحجر و واپس‌گرا مبارزه کرده و ...