|
برای ایرانیان چندهزارسال پیش، همانند سایر قومهای شرقی جهان باستان، عدد هفت عددی رازآگین، آسمانی و ستودنی بود. علت این موضوع هم وجود بعضی از پدیده‌های طبیعی است که به این عدد ربط داشته‌اند. مهمترین پدیده‌ی طبیعی که عدد هفت را برای ایرانیان چندهزارسال پیش رازآگین و ستودنی می‌کرد، پدیده‌ی تجزیه‌ی نور خورشید به هفت رنگ- به ویژه هنگام تشکیل رنگین‌کمان پس از بارش باران و باز شدن ابرها در آسمان- بود. تجزیه‌ی نور خورشید به هفت رنگ و تشکیل رنگین‌کمان به تدریج در ایرانیان باستان این پنداشت را به وجود آورد که عدد هفت عددی آسمانی و دارای سرشتی مینوی است، بنابراین عددی پاکنهاد و والامقام و ستودنی است. این پنداشت در طول هزاره‌ها در ذهن ایرانیان باستان رسوب کرد و از نسلی به نسل بعد منتقل شد و به تدریج به باوری عمیق و راسخ و آیینی تبدیل شد، به طوری‌که امروزه در فرهنگ واژگانی و اعتقادی ما دهها ترکیب کلامی وجود دارد که از عدد هفت مایه گرفته، از جمله: هفت آسمان- هفت فلک- هفت دریا- هفت آب- هفت اختر- هفت آینه- هفت آسیا- هفت اقلیم- هفت اورنگ- هفت پرگار- هفت تخم- هفت زمین- هفت بانو- هفت پدر- هفت دور- هفت خوان- هفت در، و دهها ترکیب دیگر.
با گذشت زمان، به تدریج، هفت نور رنگی رنگین‌کمان برای ایرانیان باستان نمادی از هفت وجود نورانی آسمانی پاکنهاد ستودنی پررمزوراز شد. ایرانیان باستان این هفت وجود رازآگین فرازمینی را "سپنته" (Spenta) (= ستودنی) نامیدند. این نام با گذشت زمان به تدریج به "سپنتا" و بعد به "سپند" تغییر یافت، سپس تکمیل شد و صفت "امشا" (Amesh) (= نامیرا- جاودان) هم به آن افزوده شد و به صورت "امشاسپند" درآمد و جمعش "امشاسپندان" شد. بعدها ایرانیان باستان به هریک از این سپنته‌ها نامی ویژه دادند و برای هریک صفتهایی و کردارهایی و وظیفه‌هایی تصور کردند و آدابی ویژه برای ستایش و نیایششان پدید آوردند. این هفت سپنته را آنها این‌گونه نامیدند:
سپنته‌مینو(روح ستودنی)- وهومنه(بهمن=اندیشه‌ی نیک)- اشه (اردیبهشت= راستی)- خشثره‌ویریه (شهریور= شهریاری آرمانی)- ارمیتی (اسپندارمد=درستکاری)- هوروتات (خرداد= کمال)- امرتات (مرداد= بیمرگی).
سپنته‌مینو بعدها و با پیدایش کیش زردشت به اهورامزدا (= هورمزد= هرمزد= هرمز) تبدیل شد. نام شش سپنته‌ی دیگر را هم ایرانیان باستان بر شش ماه از سال نهادند: اردیبهشت- خرداد- مرداد- شهریور- بهمن- اسفند.
پس از این‌که ایرانیان باستان آغاز بهار را که زمان شکوفایی طبیعت و بیدار شدن زمین از خواب زمستانی بود، جشن گرفتند و گرامی داشتند و برایش مراسم نیایش برپا کردند؛ برای این‌که به پاس زنده کردن دگرباره‌ی زمین و شکوفا کردن طبیعت، به درگاه هفت سپنته‌ی ستودنی سپاس بگزارند، همه ساله، در جشن آیینی نوروز، در آغاز بهار، هفت گیاه نوشکفته‌ی بهاری را که نامشان با حرف "س" شروع می‌شد، به عنوان نماد هفت سپنته‌ی ستودنی، گرد می‌آوردند و در برابرشان می‌ایستادند و آنها را نیایش می‌کردند. این سنت بعدها، به صورت سنت آراستن سفره‌ی نوروز با هفت‌سین درآمد.
اسفند 1391
|
