|
[آشنایی با یکی از نخستین بنیان‌گذاران و آهنگسازان موسیقی کلاسیک در ایران]
پرویز محمود در سال ۱۲۸۹ زاده شد. تحصیلات آکادمیک موسیقی را در کنسرواتوار بروکسل در رشته‌های نوازندگی ویولن و آهنگ‌سازی و رهبری ارکستر به پایان رساند. در سال ۱۳۱۸ و در جریان جنگ جهانی دوم، پس از اشغال نظامی بلژیک توسط ارتش نازی، به ایران بازگشت و در هنرستان موسیقی مشغول به کار تدریس شد. او ارکستر هفده‌نفره‌ای را که در رادیو تشکیل شده بود، گسترش داد و با استفاده از نوازندگان ارکستر هنرستان و نوازندگان آزاد، آن را تکمیل کرد و ارکستری سمفونیک به‌وجود آورد و رهبری آن را خود برعهده گرفت و با آن کنسرتهایی برگزار کرد. نخستین کنسرت این ارکستر در ۲۶ بهمن سال ۱۳۲۰ در سینما تهران، به نفع بنگاه حمایت مادران، اجرا شد.
پرویز محمود پس از مدتی کار در هنرستان عالی موسیقی، به علت اختلاف با علی‌نقی وزیری، از کار رهبری ارکستر هنرستان استعفا داد و در سال ۱۳۲۲ به ابتکار خود، "ارکستر سمفونیک تهران" را تشکیل داد که ارکستری آزاد و مستقل بود و به مراکز رسمی موسیقی کشور وابستگی نداشت. نوازندگان این ارکستر همان نوازندگان ارکستر هنرستان بودند که در اینجا به طور افتخاری و بدون دست‌مزد نوازندگی می‌کردند. این ارکستر در سالن بزرگ خانه‌ی پدر پرویز محمود تمرین می‌کرد و چند کنسرت هم در سینما کریستال و دانشگاه تهران برگزار کرد.
پرویز محمود با تشکیل ارکستر سمفونیک تهران گام بلندی در راه آشنا کردن موسیقی‌دوستان ایرانی با موزیک کلاسیک برداشت.
از مهر ماه ۱۳۲۵ پرویز محمود، به جای علی‌نقی وزیری، رئیس هنرستان عالی موسیقی و رئیس اداره‌ی موسیقی کشور شد و روبیک گریگوریان را به معاونت این دو مرکز انتخاب کرد. او "ارکستر سمفونیک تهران" را جای‌گزین "ارکستر هنرستان موسیقی" کرد و رهبری آن را خود بر عهده گرفت. رهبری "ارکستر هنرستان موسیقی" را هم که اغلب نوازندگانش همان نوازندگان "ارکستر سمفونیک تهران" بودند، به روبیک گریگوریان سپرد.
نخستین کنسرت بزرگ این ارکستر در شکل جدیدش، در اسفند سال ۱۳۲۷برگزار شد و در این کنسرت، ارکستر سمفونیک تهران، به رهبری پرویز محمود و با تکنوازی ویولنیست فرانسوی، "کولت فرانتس"، کنسرتو ویولن برامس را اجرا کرد. در این کنسرت هم‌چنین، ارکستر سمفونیک تهران، سمفونی شماره‌ی ۲ از بتهوون و "افورتور افبرون" از کارل ماریا فن وبر و "سوئیت نوروز" از پرویز محمود را نواخت.
کنسرت بعدی این ارکستر در اردیبهشت سال ۱۳۲۸ برگزار شد. در این کنسرت هم پرویز محمود رهبر ارکستر بود و ارکستر سمفونیک تهران، کنسرتو ویولن بتهوون را با تکنوازی ویولن حشمت سنجری اجرا کرد.
آخرین کنسرت این ارکستر به رهبری پرویز محمود در نوزدهم خرداد ۱۳۲۸ برگزار شد و در این کنسرت ارکستر سمفونیک تهران، اورتور کریولان از بتهوون و سنفونی شماره ۶ (سمفونی پاتتیک) از چایکوفسکی و "انتروداکسیون و روندو کاپریچیو" از سن‌سان و "سوئیت ایرانی" از پرویز محمود را اجرا کرد.
یکی از حوزه‌های مهم فعالیت و خدمت پرویز محمود، حوزه‌ی اپرا و تربیت خوانندگان آوازهای اپرایی بود. در سال ۱۳۲۵، گروهی از هنرجویان و فارغ‌التحصیلان هنرستان عالی موسیقی، با هدایت پرویز محمود و کمکهای بی‌دریغ او نخستین سازمان آموزشی- اجرایی اپرا در ایران را به نام "اپرای جدید ایران" تشکیل دادند. این سازمان، پرورش دهنده‌‌ی نخستین خوانندگان اپرا در ایران بود. این خوانندگان عبارت بودند از نسرین محیط، فاخره‌ی صبا، اویار حسینی، منوچهر وزیری، فرح عافیت‌پور.
پرویز محمود برای خوانندگان اپرای این سازمان اپرتی به نام "بیشه‌ی عشق" تصنیف کرد که نخستین اپرت به سبک اپرتهای کلاسیک در موسیقی ایران بود. اپرت "بیشه‌ی عشق" در سال ۱۳۲۷ در تماشاخانه‌ی تهران واقع در لاله‌زار به مدت هفت شب به روی صحنه رفت. اجرای اپرت "بیشه‌ی عشق" نخستین حرکت در حوزه‌ی اجرای موسیقی اپرایی به شیوه‌ی کلاسیک در ایران بود و پس از آن تا حدود بیست سال هیچ اثر اپرایی دیگر در ایران بر روی صحنه نرفت.
دوره‌ی ریاست پرویز محمود در هنرستان عالی موسیقی و اداره‌ی موسیقی و ارکستر سمفونیک تهران، پربارترین و فعالترین دوران فعالیت این مراکز در طول سالهای حیاتشان بود. این دوره از نظر فعالیت در حوزه‌های موسیقی سازی و آوازی به شیوه‌ی علمی و برگزاری کنسرتها و رسیتالهای کلاسیک و رواج یافتن این نوع موسیقی در ایران اهمیتی تاریخی و بنیادی دارد.
تأکید برنامه‌ی هنرستان موسیقی بر موسیقی کلاسیک، پخش زنده‌ی موسیقی کلاسیک توسط ارکستر ۱۷ نفره‌ی اروپاییها از رادیو، پخش برنامه‌های موسیقی کلاسیک از رادیو و اجرای کنسرتها و رسیتالها، از کارهایی بود که با برنامه‌ریزی و مدیریت پرویز محمود انجام شد
به این ترتیب پرویز محمود در دوره‌ی اقامت ده ساله‌ی خود در ایران خدمات شایسته‌ای به تحول موسیقی سازی و آوازی علمی و کلاسیک در ایران کرد. او در سال ۱۳۲۸ برای تکمیل تحصیلاتش در حوزه‌ی آهنگ‌سازی و رهبری ارکستر به آمریکا سفر کرد و اقداماتش ناتمام و نیمه‌کاره ماند.
از آثاری دیگری که محمود در سالهای اقامتش در ایران تصنیف کرد می‌توان از اینها نام برد: کنسرتینو برای ویولن و ارکستر در یک موومان- کوارتت زهی- رقص اگزوتیک- پوئم سنفونیک لاله- مهرگان- فانتزی کفرد برای پیانو و ارکستر- فانتزی روی ترانه‌های محلی.
پرویز محمود در خلق آثار اولیه‌اش تحت تأثیر آهنگ‌سازانی چون ریمسکی کفرساکف و استراوینسکی بود، ولی در کارهای بعدی تا حدودی به آهنگسازان نئورمانتیک چون ریشارد اشتراوس، آلبان‌برگ و شوئنبرگ تمایل پیدا کرد. او با استفاده از ملودیهای ترانه‌های محلی، موسیقی نوینی برای ایران پدید آورد. یکی از آثار زیبای پرویز محمود، فانتزی روی ترانه‌های محلی است که آهنگ‌ساز آن را در سال ۱۳۲۶ تصنیف کرد. این آخرین اثری است که پرویز محمود در دوران اقامتش در تهران به‌وجود آورد.
پرویز محمود این فانتزی را بر مبنای چند ترانه‌ی محلی ایرانی که سادگی و زیبایی مجذوب کننده‌ای دارند، ساخته است، به‌خصوص ترانه‌ی شیرازی "مستم مستم" را بیش از ترانه‌های دیگر این فانتزی بسط داده است.
آبان 1388
|
