|
موسیقی کلاسیک ایران شاخه‌ای از موسیقی کلاسیک جهانی است که بر مبنای موسیقی ملی، موسیقی سنتی و موسیقی فولکلوریک ایران به وجود آمده است. پس از این که وزیری، خالقی، صبا و معروفی موسیقی ملی ایران را بنیان نهادند و آثاری چون "بندباز" و "دختر ژولیده" (وزیری)، "می ناب" و "رنگارنگ" (خالقی)، "زرد ملیجه" و چهارمضراب‌ها (صبا) "ژیلا" و "کوکو" (معروفی) ساخته شد، به تدریج و با آشنایی موسیقیدانان ایران با موسیقی کلاسیک اروپا و تحصیل دلبستگان موسیقی علمی در کنسرواتوارهای آلمان، اتریش، ایتالیا و شوروی، آهنگسازان برجسته‌ای بر صحنه‌ی موسیقی ایران ظاهر شدند که بر مبنای دستاوردهای موسیقی ملی ایران و آموزه‌های موسیقی علمی- کلاسیک آثار ارزنده‌ای در قالب سمفنی- سوئیت- کنسرتو- کانتات- پرلود- اپرا- بالت و دیگر فرمهای موسیقی کلاسیک آفریدند و موسیقی خود را بر اساس درون‌مایه‌های ملی و ساختار کلاسیک ساختند. در زیر به چند تا از نامدارترین این آهنگسازان و بعضی از اثرهای مشهورشان اشاره می‌کنم:
پرویز محمود: فانتزی روی ترانه‌ی محلی- کوارتت زهی- دانس اگزوتیک- راپسودی نوروز- پوئم سمفنیک لاله- مهرگان- کنسرتو ویولن
امین‌الله حسین: سمفنیهای آریا و تخت جمشید- کنسرتو پیانو- کنسرتو کاپریچیو- مینیاتورهای ایرانی- سوئیت شهرزاد- راپسودی ایرانی- پوئم سمفنیک رباعیات خیام- هومرسک- ملودیها
روبن گریگوریان: گل امان- اسکرتسو برای پیانو- سوئیت ایرانی برای ارکستر- فانتزی اورینتال
مرتضا حنانه: سوئیت شهر مرجان- سرناد برای ویولن و پیانو- فانتزی برای پیانو و ارکستر- منوئه
حسین ناصحی: آندانته کانتابیله- شور برای ویولن‌سل و پیانو- کوارتت زهی در می ماینور- ملودرام رستم و سهراب
هوشنگ استوار: سوناتین پیانو- الژی برای آواز و پیانو- رمانس در ر بمل ماژور- نکتورن‌ها
ثمین باغچه‌بان: سوئیت مردم- یکی بود یکی نبود- آوای لالایی
چکناوریان: بالت سیمرغ- اپرای رستم و سهراب
حسین دهلوی: بالت بیژن و منیژه- اپرای خسرو و شیرین- اپرت مانی و مانا برای کودکان
علی رهبری، احمد پژمان، شاهین فرهت، هرمز فرهت، فرهاد مشکات و فریدون ناصری از دیگر آهنگسازان ایرانی موسیقی کلاسیک هستند که آثاری در این شاخه از موسیقی ایران ساخته و پرداخته‌اند.
در اینجا نگاهی کوتاه و گذرا کرده‌ام به سمفنی "خرابه‌های تخت جمشید"- ساخته‌ی امین‌الله حسین- که یکی از شاه‌کارهای ارزشمند موسیقی کلاسیک ایران است:
درد اندوهبار دوری از میهن در اغلب آثار امین‌الله حسین موج می‌زند و شنونده را متأثر می‌کند. این درد اندوهبار به ویژه در سمفنی شماره‌ی 2 این آهنگساز به نام "خرابه‌های تخت جمشید" به صورتی مؤثر و با لحنی محزون و دل‌نشین بیان شده است. این سمفنی بیانگر عظمت و شکوه تخت جمشید باستانی است و محیط شکوهنمد و پرجلال‌وجبروت این پایتخت باستانی ویران‌شده و کاخهها و کوشکهای فروریخته‌اش را با لحنی اندوهناک و سرشار از حسرت و حرمان توصیف می‌کند. این سمفنی دارای سه بخش است:
بخش نخست در توصیف پهن‌دشت خاموش نزدیک مرودشت است و ستونهای بلند و خرابه‌های کاخهای شاهان هخامنشی را که در این دشت گسترده فروریخته و به حال خود رها شده، توصیف می‌کند.
در بخش دوم عظمت و افتخار باستانی این پایتخت ویران‌شده با لحنی شکوهمند و غرورآمیز مجسم شده است.
بخش سوم آهنگ محزونی‌ست که حالتی مرثیه‌وار دارد و هم‌چون سرود سوگواری بر ویرانه‌های این عظمت بربادرفته و درهم‌شکسته اشک می‌ریزد و افسوس می‌خورد.
این شاه‌کار درخشان موسیقی کلاسیک ایران در سال 1945 ساخته شد و نخستین بار در سال 1947 با ارکستر کولون و سپس با ارکستر سمفنیک لندن به رهبری بازیل کامرن اجرا شد و باعث شهرت امین‌الله حسین در اروپا شد.
آذر 1383
|
