|
روش هنری یک مقوله‌ی مشخص تاریخی است. در دوره‌های گوناگون رشد هنر، یا حتا در دوره‌ای یگانه، روندهای گوناگونی از روشهای آفرینش در سمت و سوهای مختلف، حتا متقابل و متضاد، جریان داشته‌اند. البته هر روش آفرینش هنری قانونهای عام تکامل هنری را بازتاب می‌دهد ولی روشهای گوناگون هنری از آن جهت مورد توجه قرار می‌گیرند که پرتوهای خاص خود را بر موضوعها و مضمونهای اصلی آفرینش می‌اندازند- پرتوهایی که با پرتوهای ناشی از روشهای دیگر متفاوت است.
در آفرینش هنری هر روشی راه حل خاص خود را برای مسائلی که در برابر هنر قرار می‌گیرد، ارائه می‌دهد. مهمترین موضوعهای مورد توجه هنر کدامند؟ کدام پدیده‌های زندگی واقعی باید در هنر بازآفرینی شوند؟ ماهیت تعمیمهای هنری چیست؟ ابزارهای بیانی هنر کدامها هستند؟ هنر چه هدفهایی را دنبال می‌کند؟ اصلیترین هدف آفرینش هنری چیست؟
روش هنری در چگونگی پاسخ دادن به این پرسشها و چگونگی یافتن راه حل برای این مسائل معنا پیدا می‌کند و مشخص می‌شود.
روش هنری مجموعه‌ای از اصول آفرینش هنری است که یک هنرمند در فرایند گزینش، چینش، پردازش، تعمیم و تصویر پدیده‌ها و آن‌چه از زندگی برداشت می‌کند و در قالب تصویرهای هنری ارائه می‌دهد، به عنوان نقطه‌ی شروع، از آنها آغاز می‌کند. این مجموعه اصول به شکل تعریفهای مجرد منطقی یا توضیحهای مبتنی بر مفهومها نیستند. روش هنری که برای هر نوع فعالیت آفرینشی از اهمیت روش‌شناختی برخوردار است، در عین حال موجودی استتیکی هم هست، موجودی ملموس که در ارتباط و پیوند با مصالح به کار رفته در هنر ملاکی هنجاری پدید می‌آورد و وسیله‌ای برای تعمیم مشخص روش هنری برخورد خاص به موضوع هنر یا واقعیت بازتاب یافته در آن که برای آن موضوع یا واقعیت تمثیل هنری فراهم می سازد، است.
سبک در هنر عبارت است از نظام یا اصلی که به وسیله‌ی آن شکل هنری معنی‌دار می‌شود و بیان هنری سامان و سازمان پیدا می‌کند.
شیوه در هنر عبارت است از مجموعه‌ای از مشخصه‌های فردی و یگانه که به اثر هنری ماهیتی منحصر به فرد و فردیت یافته می‌دهد و آن را یکتا می‌کند. شیوه‌ی هنری امضای صاحب اثر هنری و شناسنامه‌ی اثر است که مفهر و نشان آفریننده‌اش را به طور کامل بر خود دارد.
روش هنری جدا از سبک هنری یا مستقل از شیوه‌ی یگانه‌ی آفرینش هنری وجود خارجی ندارد، همان‌طور که شیوه یا سبک هنری جدا از روش آن قابل تصور نیست. رابطه‌ی روش هنری با سبک هنری، و سبک هنری با شیوه‌ی هنری، رابطه‌ی عام با خاص، و خاص با منحصر به فرد است. روش هنری مفهومی عام و کلی و گسترده‌تر از مفهوم سبک هنری است، و شیوه‌ی هنری مفهومی خاصتر از مفهوم سبک هنری و بسیار محدود است.
البته بین هنرمندانی که نماینده‌ی گرایش واحدی در هنرند، حتا در آثار هنرمندی واحد، تفاوتهای قابل توجه مهمی وجود دارد. هم‌چنین در آثار هر هنرمندی توجه به اصول گوناگون آفرینش هنری و روشها و سبکها و شیوه‌های هنری گوناگونی دیده می‌شود. هر هنرمندی هم تا حد معینی از هر روش و سبک و شیوه‌ی هنری عنصرهایی را در هر اثر هنری خاص خود به کار می‌برد، و توجه به این گوناگونیها شایان اهمیت است. ولی نمی‌توانیم به صرف این گوناگونیها، روش و سبک و شیوه‌ی هنری یک اثر خاص را بررسی نکنیم و نسبت به آنها روی‌کرد ضد روش‌شناختی و ضد نوع‌شناختی در پیش بگیریم. درست برعکس، همیشه باید به بازتاب و نمود خصوصیتهای عام در این یا آن شکل خاص، توجه ویژه کنیم و به جنبه‌های غالب و اساسی روش هنری، سبک هنری و شیوه‌ی هنری هر اثری به طور مشخص بپردازیم.
آبان 1381
|
